امضای دیجیتال به عنوان یکی از امن‌‌ترین، بهترین و کارآمدترین روش‌های دریافت امضا نزد افراد پذیرفته شده است، البته به دلیل توسعه کسب و کارهای آنلاین و گسترش محصولات و خدمات فروشگاه‌های فیزیکی به طور آنلاین، پیدایش امضای الکترونیک و رواج آن اتفاق عجیبی نیست.
برخی افراد تصور می‌کنند امضای دیجیتال همان امضای الکترونیکی است؛ اما خوب است بدانید این دو کاملا با هم متفاوت هستند، در واقع کپی اسکن شده از یک امضای دستی را امضای الکترونیکی می‌نامند در حالی که منظور از امضای دیجیتالی یک الگوریتم رمزنگاری است که به منظور اثبات هویت افراد و میزان اعتبارسنجی پیغام یا یک سند دیجیتالی انجام می‌شود.
به طور معمول کاربرد و موارد استفاده امضای دیجیتالی برای تبادلات مالی، انتشار برنامه‌ها، نرم افزارها و دیگر موارد مشابه می‌باشد. در بسیاری از کشورها، امضای دیجیتال از نظر قانونی لازم و ضروری تلقی می‌شود و در صورت گم شدن یا سرقت، بایستی نسبت به ابطال آن اقدام کرد، در کشورهای مختلف از امضای دیجیتال برای معاملات و تبادلات پولی و… استفاده می‌شود که به سرعت بخشیدن در روند فعالیت‌های تجاری و کاهش هزینه‌های عملیاتی انجام شده کمک بسیاری می‌کند.
به نقل از ویکی‌پدیا، امضای دیجیتال نوعی رمزنگاری نامتقارن است. هنگامی که پیغامی از کانالی ناامن ارسال می‌شود، یک امضای دیجیتال که به شکل صحیح به انجام رسیده باشد، می‌تواند برای شخص گیرنده پیام، دلیلی باشد تا ادعای شخص فرستنده را باور کند یا به عبارت بهتر، شخص گیرنده از طریق امضای دیجیتال می‌تواند این اطمینان را حاصل کند که همان شخص فرستنده، نامه را امضا کرده‌است و نامه جعلی نیست.
همانطور که گفتیم امضای دیجیتال بر اساس نوعی الگوریتم رمزنگاری انجام می‌شود تا امکان جعل و تقلب در آن گرفته شود، این نوع امضا دارای الگوریتم‌های مختلفی است که با محاسبات پیچیده ریاضی ساخته شده، توجه داشته باشید که اگر امضا معتبر باشد، شخص دریافت کننده‌ی پیغام می‌تواند پیام ارسالی را بدون جعل و بدون تغییر در زمان انتقال مشاهده کند.
به‌طور خلاصه، الگوریتم رمزنگاری فرآیندی است که تمام داده‌هایی را که یک کامپیوتر به کامپیوتر دیگر ارسال می‌کند و رمزگذاری آن را به شکلی انجام می‌شود که فقط رایانه‌ای دیگر قادر به رمزگشایی آن است، در واقع احراز هویت فرآیندی است که تأیید می‌کند اطلاعات از یک منبع معتبر دریافت می‌شوند، این دو فرآیند برای امضاهای دیجیتالی دست به دست هم داده تا این پروسه را تکمیل کنند، در واقع امضاهای دیجیتالی، کلید احراز هویت پیام هستند.
این در حالی است که در دنیای واقعی، گیرنده‌ی پیام نیاز به اطمینان این موضوع دارد که پیام به فرستنده تعلق دارد و او نمی‌تواند منشا آن پیام را رد کند. این نیاز در برنامه‌های تجاری بسیار مهم است، زیرا احتمال بروز اختلاف در مورد داده‌های رد و بدل شده بسیار زیاد خواهد بود.
امضای دیجیتال در مقابل امضای دستی!
در حقیقت امضای دیجیتال مشابه امضای دستی است با این تفاوت که در فرایندهای تجارت الکترونیک با مفهومی دقیق‌تر و امنیت بیشتری انجام می‌شود، البته توجه داشته باشید که بزرگ‌ترین تفاوت بین این دو امضا در این است که امضاهای دستی ثابت هستند؛ لازم است که شکل آن‌ها همیشه یکسان باشد و تغییری نکند، اما امضاهای دیجیتالی وابسته به پیام بوده و ممکن است این امضا به ازای هر پیام متفاوت باشد.
ممکن است این سوال به ذهن شما خطور کند که چگونه می‌توان امضای دیجیتالی داشته باشیم؟ در چه مواقعی می‌توانیم از این امضا استفاده کنیم؟ در پاسخ به این سوالات بهتر است درک بیشتری از این موضوع داشته باشید؛ پس بهتر است این مورد را با یک مثال ساده شرح دهیم.
تصور کنید شما به همکار خود پیامی ارسال کنید که “لطفا به پیک دو تا از مدارک من که پیش شماست را تحویل بده” و سپس پایین آن را امضا می‌کنید. حال همکار شما با دریافت پیام شما و دیدن امضای‌تان، مدارک را به پیک تحویل می‌دهد. این حالت بین دو همکار بر اساس اعتماد دو فرد و شناخت امضای آن‌ها صورت گرفته است. این حالت در فضای مجازی نیز ممکن است صورت بگیرد. پس باید برای اطمینان دو فرد روشی برای اعتمادسازی فراهم باشد، این اعتماد از طریق رد و بدل کردن کلید عمومی بین دو نفر انجام می‌شود.
در واقع دو فرد باید ابتدا کلیدهای عمومی خود را به یکدیگر داده باشند و پیغام‌ها را از طریق کلید خصوصی خود امضا کنند و برای شخص گیرنده پیام ارسال نمایند. این امضا از طریق کلید عمومی فرد فرستنده بررسی شده و در صورت صحت تایید می‌شود، در امضای دیجیتال پیغام ارسال شده عینا بدون دستکاری به دست فرد گیرنده می‌رسد. ولی در امضای سنتی به راحتی می‌توان متن درخواستی فرستنده را دستکاری و جعل کرد.
مزایای امضای دیجیتال
امضای دیجیتالی از طریق رمزنگاری کلید عمومی به عنوان ابزاری بسیار مهم و مفید در جهت دستیابی به امنیت اطلاعات در نظر گرفته شده است، این نوع امضا علاوه بر توانایی عدم انکار پیام، تأیید اعتبار پیام و یکپارچگی داده‌ها را نیز فراهم می‌کند، اجازه دهید به بررسی بیشتر مزایای امضای دیجیتال در مقابل امضای دستی بپردازیم.
تصدیق هویت پیام
زمانی که شخص تأیید کننده با استفاده از کلید عمومی فرستنده، امضای دیجیتالی را وارسی و تأیید می‌کند، به او این اطمینان را می‌دهند که امضا تنها توسط فرستنده‌ای که دارای کلید خصوصی مخفی مربوطه است، ایجاد شده است نه شخص دیگری.
حفظ حریم خصوصی
امضای دیجیتال از این قابلیت برخوردار است که تمامی اطلاعاتی که در پیغام یا تبادلات انجام می‌شود، در طول مسیر به طور اتفاقی یا عمدی مورد تغییر یا دستکاری قرار نمی‌گیرند، از این رو، وجود امضای دیجیتال به عنوان راه حل و روشی ایمن و مناسب برای تمامی تبادلات محسوب می‌شود.
یکپارچگی داده‌ها
به دلیل استفاده از الگوریتم‌های هش در رمزنگاری، به محض یک تغییر کوچک در محتوای پیام‌های ارسالی، خروجی امضا کاملا متفاوت خواهد بود و این موضوع به یکپارچگی داده‌ها کمک کرده و این تضمین را به طرفین معامله می‌دهد که هیچ تغییری در اطلاعات صورت نگرفته است.
محرمانگی داده‌ها
اطلاعات درون پیغام‌ها و تبادلات به صورت محرمانه انجام می‌پذیرد؛ داده‌ها فقط برای اشخاص دریافت کننده و ارسال کننده قابل فهم و خواندن هستند، در نتیجه کاملا محرمانه بوده و هیچ‌کس دیگری به این اطلاعات دسترسی نخواهد داشت.
عدم انکار امضا
در امضای دیجیتال، تنها شخص امضا کننده از کلید امضا مطلع است، در نتیجه این شخص فقط از این امکان برخوردار است که امضای منحصر به فرد را بر روی پیغام‌های داده شده ایجاد نماید. در نتیجه گیرنده می‌تواند در صورت ایجاد اختلاف و مشکلات در آینده، به عنوان شاهد داده‌ها و امضای دیجیتالی را به شخص ثالث ارائه دهد.
در صورتی که رمزگذاری کلید عمومی به طرح امضای دیجیتال اضافه شود، می‌توانیم یک سیستم رمزنگاری منحصر به فرد پدید آوریم که از قابلیت‌های احراز هویت، یکپارچگی، امانت داری و عدم انکار برخوردار باشد، احتمالا با خواندن موارد بالا کمی گیج شده باشید، پس توصیه می‌کنیم حتما مقاله‌ی آشنایی با الگوریتم‌های رمزنگاری را مطالعه کنید تا کاملا با این مفهوم آشنا شوید.
امضای دیجیتال چه کاربردهایی دارد؟
امضای دیجیتالی مبتنی بر روش رمزنگاری از طریق کلیدهای عمومی و خصوصی است. این امضا در کشورهای مختلف کاربرد گسترده‌ای دارد به طوری که از آن برای فعالیت‌های مختلف مانند صدور ایمیل، نقل و انتقالات مالی، امضای اسناد تعهدآور و غیره استفاده می‌کنند.
اگر فرضا بخواهید فعالیت بانکی یا جابجایی پول انجام دهید یا سهامی بفروشید، باید هویت داشته باشید که این هویت سازی از طریق امضای دیجیتال انجام پذیر است. اگر این انتقالات و فعالیت‌ها از طریق امضای دیجیتال انجام شود دیگر امکان سرقت و هک وجود ندارد و این پیام‌ها با صحت، ایمن و به دور از هرگونه دستکاری صورت می‌پذیرد. در دنیای امروزی هکرها قادر هستند اطلاعات و حساب‌های بانکی کاربران را شناسایی و آن‌ها را به سرقت ببرند اما به دلیل رمزگذاری، تشخیص هویت افراد و ایمنی امضای دیجیتال این مشکلات به وجود نمی‌آید. پس این روش راه حل مناسبی برای مقابله با هرگونه خطرات احتمالی هکرها، افراد سودجو و کلاهبردار می‌باشد.
نتیجه گیری
همانطور که در بالا توضیح داده شد، امضای دیجیتال همان کلید خصوصی می‌باشد که برای هر فرد تعریف و با استفاده از آن، هر شخص می‌تواند اطمینان به دست آورد که پس از فرستادن داده‌ها، اطلاعات به درستی به مقصد رسیده‌اند. در صورتی که شخصی بخواهد در این داده‌ها دخل و تصرفی انجام دهد، کلید عمومی از این قابلیت برخوردار است که تشخیص دهد این داده‌ها توسط شخص سومی رویت شده در نتیجه آن را رد کند.
در بعضی از کشورهای دنیا، استفاده از امضای دیجیتال به امری لازم و ضروری تبدیل شده است؛ حتی در شبکه‌های الکترونیکی و شرایطی که ایمیل‌‌های ارسال شده به صندوق الکترونیکی یک شخص از لحاظ امنیتی مورد تائید نیست، امضای دیجیتالی این امکان را فراهم می‌کند. امضای دیجیتال به افراد کمک می‌کند تا با اطمینان کافی از نظر امنیتی و بدون هر گونه استرس، بتوانند تبادلات خود را انجام دهند.