با شکوفا شدن بازار استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های عمده‌ی تکنولوژی و سرگرمی‌های دیجیتال در سال‌های اخیر، نقش‌های جدیدی مثل مدیر محصول در این نوع شرکت‌ها تعریف شده است. این شغل قبل از هر چیز، خودش نتیجه تنوع وظایف و خدماتی است که در فرایند توسعه یک محصول دیجیتال یا فیزیکی مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ ممکن است این تعریف کمی گیج کننده به نظر برسد، برای همین در ادامه مطلب سعی می‌کنیم با یک مثال آن را روشن‌تر کنیم.
فرض کنید “آقای رضایی” صاحب رستوران زنجیره‌ای “ارکیده” می‌خواهد یک بازی موبایل برای رستورانش طراحی کند که در آن مشتریان می‌توانند با هم بازی ساده‌ای کرده و با برنده شدن از جوایز رستوران بهره ببرند. آقای رضایی حتی تا حدی داستان بازی را هم خودش طراحی کرده! آقای رضایی می‌خواهد از این بازی به شکل‌های مختلف پول دربیاورد، و به خوبی با کارکردهای احتمالی آن آشنا است. اما متاسفانه آقای رضایی، نه می‌داند جاوااسکریپت چه فرقی با فتوشاپ دارد، نه می‌داند زبان برنامه‌نویسی سی شارپ به چه کاری می‌آید، و نه حتی فرق بک اند و فرانت اند، یا پرسونا و سرور را متوجه می‌شود.
شغل مدیر محصول برای این تعریف شده که به آقای رضایی در توسعه محصولش کمک کند. آقای رضایی می‌تواند مالک محصول باشد، و سمت و سوی استراتژیک محصول را مشخص کند. اما برای این که خودش با برنامه‌نویس یونیتی، برنامه نویس‌های مختلف بک اند و فرانت اند، طراح گرافیک، تولید کننده محتوا، هنرمند، نقاش، انیماتور، هنرمند سه بعدی و انواع مدیران و تیم‌های بازاریابی و تحقیقات بازار درگیر نباشد، این شغل را استخدام می‌کند. مدیر محصول کسی است مسئولیت توسعه یک محصول دیجیتال یا در مواردی فیزیکی را بر عهده می‌گیرد و تمام امور فنی، هنری، بازاریابی و هر موردی که لازم باشد را تا رسیدن محصول به مرحله بهره‌برداری مدیریت می‌کند.
اگر می‌خواهید بدانید آقای رضایی برای این شغل چه ویژگی‌هایی را باید در نظر بگیرد و مدیریت محصول شامل چه فرایندهایی می‌شود، ادامه مطلب با همیار آی‌تی همراه باشید.
مدیر محصول چه ویژگی‌هایی دارد؟
توسعه یک محصول دیجیتال شامل مراحل فنی مختلفی می‌شود. برای مثال در طراحی یک بازی، انواع مختلفی از تولید کنندگان محتوا، طراحان داستانی و هنری یا گرافیکی، نویسندگان، نقاشان، و هنرمندان گرافیست فقط در زمینه هنری فعالیت می‌کنند. با در نظر گرفتن نقش‌های برنامه‌نویسی در همین فرایند، متوجه می‌شویم در توسعه یک محصول بازی دیجیتال حداقل با دو گروه از تخصص‌های به نسبت سطح بالا، یعنی برنامه‌نویسی و طراحی گرافیکی سر و کار داریم. و این در حالی است که فرایند توسعه محصول بدون در نظر گرفتن تیم تحقیقات بازار و انواع مطالعات بازاریابی، تا حد زیادی محکوم به شکست خواهد بود.
به نقل از ویکی‌پدیا، مدیر محصول ناظر بر چشم‌انداز محصول از بالاترین سطوح مدیریت اجرایی تا تیم‌های توسعه و پیاده‌سازی است. از مدیر محصول غالباً با عنوان «مدیر عامل اجرایی» آن محصول یاد می‌شود. مدیر محصول وظیفهٔ تحقیق، گزینش و رانش فرایند توسعهٔ محصول در یک سازمان را بر عهده دارد.
اما مدیر محصول کیست؟ کسی که از همه چیز سر در بیاورد؟ قطعا چنین کسی وجود ندارد! شاید بهترین تعریف برای این نقش را بتوان در وظیفه پیش بردن مراحل مختلف تولید و توسعه یک محصول در نظر گرفت. انواع ویژگی‌های کلیدی لازم برای نقش مدیریت محصول شامل موارد زیر می‌شود:
تخصص در حوزه مورد نظر
آشنایی با بازار و تخصص مورد نظر یکی از کلیدی‌ترین عوامل در استخدام مدیر محصول به حساب می‌آید. او باید با کسب و کار و مشتریان احتمالی محصول به خوبی آشنایی داشته باشد.
آشنایی با کسب‌و‌کار
بعضی مدعی هستند که نقش یک مدیر محصل مانند مدیر عامل است. اگر چه این حرف نمی‌تواند ۱۰۰ % درست باشد، اما اطمینان از این که محصول سودآور است همیشه مطرح است. داشتن مهارت‌های کسب و کار در یک مدیر محصول باعث می‌شود همیشه متوجه جنبه سودآوری محصول باشد.
مهارت‌های رهبری
افراد مختلفی در سازمان، یا در فرایند توسعه یک محصول به این نقش برای راهنمایی مراجعه می‌کنند. برای همین مدیر محصول اگر توانایی رهبری مناسبی نداشته باشد، ممکن است در فرایند توسعه محصول به مشکل بخورد.
مهارت‌های عملیاتی
توضیح این مورد کمی دشوار است. اما برای ایفای این نقش تخصص‌های مختلفی مثل حساب و کتاب و کار با اعداد، ایجاد فایل‌های اکسل، مستندسازی پروژه‌ها، و امثال این موارد نیاز است؛ چند وظیفه اصلی این نقش شامل موارد زیر می‌شود:
- تدوین نقشه‌ی راه، ویژن یا نگرش و استراتژی محصول
- نوشتن اسناد محصول، نقشه‌های مورد استفاده‌ی تیم برنامه‌نویسی و…
- بررسی، مدیریت و اولویت‌بندی نیازمندی‌های بازار و مشتریان
- بررسی موشکافانه‌ی محصول از نقطه نگاه مشتری و کاربران
- مدیریت و هماهنگی تیم‌های مهندسی، فروش و پشتیبانی محصول
به مثال اپلیکیشن موبایل آقای رضایی برگردیم، مدیر محصول با آقای رضایی ملاقات می‌کند و آنها به توافقی در مورد همکاری دست پیدا می‌کنند. حالا کلیه کارهای فنی پروژه از روی دوش آقای رضایی برداشته می‌شود. یکی از بحث‌های همچنان باز در مورد این شغل حیطه و حدود تصمیم‌گیری او است. در حالی که بعضی وظیفه این شغل را صرفا وظیفه‌ای فنی در نظر می‌گیرند که باید منجر به تولید محصول مطابق سند آن باشد، بسیاری دیگر روی نقش رهبری این شغل تاکید بیشتری کرده و آن را مهم‌تر از دانش فنی یا مهندسی در نظر می‌گیرند.
اگر آشنایی با بازار کسب و کار را یک نکته کلیدی در نظر بگیریم، آن وقت این مشکل که مدیر محصول بهتر است فنی باشد یا بیشتر با مدیریت آشنا تا حدی تعدیل شود. در حالی که در بعضی از زمینه‌ها مثل توسعه اپلیکیشن‌ها ممکن است مدیران محصول با پس‌زمینه فنی و برنامه‌نویسی نتایج بهتری به دست بیاورند، در محصولات دیجیتال هنری مثل بازی‌ها یا انیمیشن‌ها مدیرانی که با جنبه‌های هنری توسعه محصول آشنایی نزدیک‌تری دارند نتایج بهتری به دست می‌آورند. به این ترتیب بهترین راه انتخاب این نقش از بین افرادی است که به خوبی با بازار هدف محصولی که قرار است توسعه داده شود آشنایی داشته باشند.